تسمه نوار نقاله یا کانوایر یکی از تجهیزات اساسی در صنایع مختلف است که برای انتقال مواد، محصولات و کالاها در مسیرهای مختلف استفاده می‌شود. این سیستم‌ها در صنایعی مانند معدن، تولید، کشاورزی، بسته‌بندی، مواد غذایی و بسیاری دیگر کاربرد دارند. تسمه نوار نقاله به دلیل ویژگی‌های خاص خود، توانسته است به یکی از اجزای حیاتی در فرآیندهای صنعتی تبدیل شود. در این مقاله به بررسی ویژگی‌های مهم تسمه نوار نقاله می‌پردازیم.

۱. جنس تسمه نوار نقاله

جنس تسمه نوار نقاله یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که عملکرد و کارایی آن را تعیین می‌کند. تسمه‌ها از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. برخی از رایج‌ترین مواد مورد استفاده در ساخت تسمه نوار نقاله عبارتند از:

الف. لاستیک (Rubber)

مقاومت در برابر سایش: تسمه‌های لاستیکی به دلیل مقاومت بالایی که در برابر سایش دارند، برای انتقال مواد سخت و ساینده مانند سنگ، شن و ماسه ایده‌آل هستند.

انعطاف‌پذیری: لاستیک انعطاف‌پذیری بالایی دارد که باعث می‌شود تسمه بتواند به راحتی به دور غلتک‌ها بچرخد و در مسیرهای مختلف حرکت کند.

مقاومت در برابر حرارت: برخی تسمه‌های لاستیکی با مقاومت حرارتی بالا ساخته می‌شوند که برای انتقال مواد داغ مانند سیمان یا آسفالت مناسب هستند.

مقاومت در برابر مواد شیمیایی: تسمه‌های لاستیکی می‌توانند در برابر برخی مواد شیمیایی مقاومت کنند، اما بسته به نوع مواد شیمیایی، ممکن است نیاز به پوشش‌های خاص داشته باشند.

ب. پلی اورتان (Polyurethane)

مقاومت در برابر سایش و پارگی: تسمه‌های پلی اورتان مقاومت بالایی در برابر سایش و پارگی دارند و برای انتقال مواد با لبه‌های تیز مناسب هستند.

ضد باکتری و بهداشتی: پلی اورتان به دلیل سطح صاف و غیر متخلخل، برای صنایع غذایی و دارویی که نیاز به رعایت استانداردهای بهداشتی دارند، مناسب است.

مقاومت در برابر روغن و چربی: این تسمه‌ها در برابر روغن و چربی مقاومت خوبی دارند و برای صنایعی که با مواد چرب سر و کار دارند، ایده‌آل هستند.

ج. PVC (پلی وینیل کلراید)

سبکی و انعطاف‌پذیری: تسمه‌های PVC سبک و انعطاف‌پذیر هستند و برای انتقال مواد سبک مانند بسته‌بندی، کاغذ و پلاستیک مناسبند.

مقاومت در برابر رطوبت: PVC مقاومت خوبی در برابر رطوبت دارد و برای محیط‌های مرطوب مناسب است.

مقاومت در برابر مواد شیمیایی: این تسمه‌ها در برابر برخی مواد شیمیایی مقاومت خوبی دارند، اما در برابر حلال‌های قوی ممکن است آسیب ببینند.

د. فولاد (Steel)

مقاومت در برابر حرارت و فشار: تسمه‌های فولادی برای انتقال مواد بسیار سنگین و در شرایط حرارتی بالا مناسب هستند.

طول عمر بالا: فولاد مقاومت بالایی در برابر سایش و پارگی دارد و طول عمر بالایی را برای تسمه فراهم می‌کند.

قابلیت تحمل بارهای سنگین: این تسمه‌ها می‌توانند بارهای بسیار سنگین را تحمل کنند و برای صنایع معدنی و سنگین مناسب هستند.

۲. ساختار تسمه نوار نقاله

ساختار تسمه نوار نقاله به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند بارهای مختلف را تحمل کند و در عین حال انعطاف‌پذیری لازم را برای حرکت در مسیرهای مختلف داشته باشد. ساختار تسمه معمولاً از چند لایه تشکیل شده است:

الف. لایه رویه (Top Cover)

لایه رویه مستقیماً با مواد در تماس است و باید مقاومت بالایی در برابر سایش، حرارت و مواد شیمیایی داشته باشد. جنس این لایه بسته به نوع کاربرد می‌تواند از لاستیک، پلی اورتان یا PVC باشد.

ب. لایه زیرین (Bottom Cover)

لایه زیرین با غلتک‌ها و قرقره‌ها در تماس است و باید مقاومت خوبی در برابر سایش و اصطکاک داشته باشد. این لایه نیز می‌تواند از مواد مختلفی ساخته شود.

ج. لایه تقویت کننده (Carcass)

لایه تقویت کننده وظیفه تحمل بار و مقاومت در برابر کشش را بر عهده دارد. این لایه معمولاً از الیاف مصنوعی مانند پلی استر، نایلون یا فولاد ساخته می‌شود. الیاف فولادی برای تسمه‌هایی که بارهای بسیار سنگین را تحمل می‌کنند، استفاده می‌شوند.

د. لایه چسباننده (Adhesive Layer)

این لایه بین لایه‌های مختلف تسمه قرار می‌گیرد و وظیفه اتصال محکم لایه‌ها به یکدیگر را بر عهده دارد. کیفیت این لایه بر طول عمر و عملکرد تسمه تأثیر مستقیم دارد.

۳. انواع تسمه نوار نقاله

تسمه نوار نقاله در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شود که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. برخی از رایج‌ترین انواع تسمه نوار نقاله عبارتند از:

الف. تسمه نوار نقاله مسطح (Flat Belt)

این نوع تسمه برای انتقال مواد در مسیرهای مستقیم و بدون شیب استفاده می‌شود. تسمه‌های مسطح برای انتقال مواد سبک تا متوسط مناسب هستند.

ب. تسمه نوار نقاله شیاردار (Cleated Belt)

تسمه‌های شیاردار دارای برجستگی‌هایی هستند که از ریزش مواد در هنگام انتقال در شیب‌های تند جلوگیری می‌کنند. این نوع تسمه برای انتقال مواد در شیب‌های زیاد مناسب است.

ج. تسمه نوار نقاله مدولار (Modular Belt)

تسمه‌های مدولار از قطعات پلاستیکی به هم پیوسته تشکیل شده‌اند که انعطاف‌پذیری بالایی دارند و برای انتقال مواد در مسیرهای پیچیده مناسب هستند. این تسمه‌ها به راحتی تمیز می‌شوند و برای صنایع غذایی و دارویی ایده‌آل هستند.

د. تسمه نوار نقاله زنجیره‌ای (Chain Belt)

تسمه‌های زنجیره‌ای از قطعات فلزی به هم پیوسته تشکیل شده‌اند که مقاومت بالایی در برابر حرارت و فشار دارند. این تسمه‌ها برای انتقال مواد بسیار سنگین و در شرایط حرارتی بالا مناسب هستند.

ه. تسمه نوار نقاله توری‌دار (Wire Mesh Belt)

تسمه‌های توری‌دار از شبکه‌های فلزی ساخته شده‌اند که امکان عبور هوا و مایعات را فراهم می‌کنند. این تسمه‌ها برای فرآیندهای خشک‌کردن، خنک‌کردن و پخت مناسب هستند.

۴. ویژگی‌های عملکردی تسمه نوار نقاله

تسمه نوار نقاله باید دارای ویژگی‌های عملکردی خاصی باشد تا بتواند به طور موثر در فرآیندهای صنعتی استفاده شود. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

الف. مقاومت در برابر سایش

تسمه نوار نقاله باید مقاومت بالایی در برابر سایش داشته باشد، به ویژه در صنایعی که با مواد سخت و ساینده سر و کار دارند. این ویژگی باعث افزایش طول عمر تسمه و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود.

ب. مقاومت در برابر کشش

تسمه باید بتواند بارهای سنگین را بدون پارگی یا تغییر شکل تحمل کند. لایه تقویت کننده در تسمه نقش مهمی در مقاومت در برابر کشش دارد.

ج. انعطاف‌پذیری

تسمه باید انعطاف‌پذیری لازم را برای حرکت در مسیرهای مختلف و چرخش به دور غلتک‌ها داشته باشد. انعطاف‌پذیری بالا باعث کاهش اصطکاک و افزایش کارایی سیستم می‌شود.

نتیجه‌گیری

تسمه نوار نقاله یکی از اجزای اساسی در سیستم‌های انتقال مواد است که با توجه به جنس، ساختار و ویژگی‌های عملکردی خود، در صنایع مختلف کاربرد دارد. انتخاب تسمه مناسب برای هر کاربرد، نیاز به بررسی دقیق شرایط محیطی، نوع مواد انتقالی و ویژگی‌های مورد نیاز دارد. با توجه به اهمیت تسمه نوار نقاله در فرآیندهای صنعتی، نگهداری و تعمیر منظم آن برای افزایش طول عمر و کارایی سیستم بسیار مهم است.